Αναρτήθηκε από tempscritiques
http://blog.tempscritiques.net/archives/1591
Μετά το φυλλάδιο μας Στο τυφλό σημείο της 13ης Νοεμβρίου (Δεκέμβριος 2015), κοινοποιούμε αυτήν την ανταλλαγή που πραγματεύεται το θέμα της σχέσης του «εβραϊκού ζητήματος» με το κράτος του Ισραήλ. Η σχέση των επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου και των αναλύσεών μας μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά δεν είναι. Η ανάλυσή μας για την επανάσταση του κεφαλαίου μας έφερε στην πραγματικότητα αντιμέτωπους με τα ρεύματα που συνεχίζουν να θεωρούν τον αμερικανικό αντι- ιμπεριαλισμό και τον ισραηλινό Σιωνισμό, αλλά και την κριτική της χρηματιστικοποίησης τους κύριους άξονες της κριτικής του καπιταλισμού, με τον κίνδυνο ενός περισσότερο ή λιγότερο συγκεκαλυμμένου ακροαριστερού αντισημιτισμού. Το ότι το «εβραϊκό ζήτημα» ανακάμπτει σήμερα δεν είναι ανεξάρτητο από τον τρόπο που είχε αντιμετωπιστεί από τον Μαρξ στην εποχή του. Οι τελευταία ανταλλαγή καλύπτει αυτό το σημείο που θα αναπτυχθεί αργότερα σε ένα κείμενο ή ένα συγκεκριμένο βιβλίο σχετικά με το ευρύτερο ζήτημα της βιωσιμότητας των θρησκευτικών μορφών.
27/03/2015
επιστολή του Ph.Bourrinet
Αγαπητέ Ζακ,
Σας στέλνω για παν ενδεχόμενο το μήνυμα απόκρισης του Pierre C Γ, πρώην μέλους της Programme communiste. Η γνώμη του δεν είναι ίδια:
Ανάμεσα στα κείμενα που δημοσιεύθηκαν για την περίπτωση του Σαρλί, το κείμενο του Shlomo Sand δεν είμαι Charlie είναι πραγματικά ένα από τα καλύτερα και δεν είναι μια έκπληξη, διότι αποτελεί συνέχεια των προηγούμενων θέσεών του (όπως το περίφημο «πώς ο εβραϊκός λαός εφευρέθηκε» που αναπαράγει και διευρύνει χωρίς να το αναφέρει το «η μαρξιστική αντίληψη του εβραϊκού ζητήματος» του Abraham Leon).
Ο Shlomo που είχε περάσει από την Μασσαλία στα τέλη του 2012 (σε κατάμεστη αίθουσα στα νομαρχιακά αρχεία παρά τις απειλές από την τοπική CRIF) δεν κατήγγειλε μόνο όλες τις μορφές ιμπεριαλισμού, δήλωσε επίσης την πλήρη αλληλεγγύη του προς τον παλαιστινιακό λαό. Μπράβο σε αυτόν και σε όλους τους ισραηλινούς αντιπολιτευόμενους (τον Ilan Pape, τους δημοσιογράφους της Haaretz μεταξύ άλλων) οι οποίοι σε ένα πολύ δύσκολο πλαίσιο δεν φοβούνται να αντιταχθούν στο δικό τους κράτος. Δεν βλέπουμε κάτι τέτοιο στη Γαλλία! Η Γαλλία, η οποία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που απαγορεύει τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις (ακόμα και στο Ισραήλ είχαν εγκριθεί!).
Ο Shlomo είναι επίσης γνωστός για το λεπτό χιούμορ του. Παραθέτω μερικά κομμάτια που θυμάμαι από την διάλεξη τον Μάρτιο:
«Η κύρια διαφορά μεταξύ του δεξιού και του αριστερού σιωνιστή, είναι ότι για τον δεξιό ο Θεός δεν είναι νεκρός, ενώ για τον αριστερό ο Θεός είναι νεκρός, αλλά πριν πεθάνει τους υποσχέθηκε τη γη του Ισραήλ."
«Όταν άρχισα να επικρίνω την εθνική οικοδόμηση του Ισραήλ από τον Σιωνισμό, οι Σιωνιστές με κατηγόρησαν ότι θέτω υπό αμφισβήτηση το σύνολο της πολιτικής του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εντελώς ανόητοι, γιατί ακόμα και όταν ήμουν Σιωνιστής, δεν μπόρεσα να βρω φυσιολογικό αυτό που υφίσταντο οι Παλαιστίνιοι. "
"Ένα από τα ευρήματα της έρευνάς μου ήταν να διαπιστώσω ότι οι μόνοι αληθινοί Εβραίοι ήταν πιθανώς οι Παλαιστίνιοι. Αλλά προτίμησα να μην προχωρήσω περαιτέρω, εξ ου οι νεαροί Παλαιστίνιοι παίζουν τους παλιούς Εβραίους! ".
"Τέλος, θα μιλήσω για τους Ισραηλινούς που διαπιστώνουν ότι υπάρχουν πάρα πολλοί Άραβες στο Ισραήλ. Τους λέω, αν δεν είστε ευχαριστημένοι, τότε φύγετε και πηγαίνετε να καθίσετε στη Μασσαλία! "(βροντή από χειροκροτήματα ).
Δικός σου.
Pierre
Επιστολή στον Ph.Bourrinet
Φιλίπ,
Το λάθος σου στην ημερομηνία (1915 αντί για 2015) θα ήταν πολύ αποκαλυπτικό για ένα ψυχαναλυτή. Ωστόσο, δεν θα σε ωφελήσει να αναλύσεις τους γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς που έχουν μικρή σχέση με την περίοδο του ιμπεριαλισμού. Και ακόμα κι αν τοποθετηθούμε σε αυτό το πλαίσιο ο Sand δεν είπε λέξη για τον Κινέζικό, Σαουδαραβικό, Ιρανικό και ρωσικό «ιμπεριαλισμό». Όπως και στις ημέρες του Ψυχρού Πολέμου έχει επιλέξει το στρατόπεδό του: το αντιδυτικό όπως αυτοί που παλαιότερα επέλεγαν το σοβιετικό. Μην μου πείτε ότι τα άτομα μέλη της ομολογουμένως διασπασμένης κομμουνιστικής αριστεράς έχουν επιλέξει το ίδιο;
Όσο για την εκτίμηση του για τα γεγονότα γύρω από το Σαρλί είναι κοινότοπα αριστερίστικα: Το Ισλάμ είναι η θρησκεία των φτωχών. Δεν πρέπει να απελπίζουμε τους "φτωχούς" σήμερα, όπως δεν έπρεπε να απελπίζουμε τους Μπιλανκούρ χθες. «Πρέπει επομένως να είμαστε πολύ προσεκτικοί», όπως είπε ο Sand, όταν ασκούμε κριτική στην θρησκεία των κυριαρχούμενων. Αποδέχεται έτσι ότι η θρησκεία μπορεί να αντιπροσωπεύει μόνο τους κυριαρχούμενους, αγνοώντας ότι αυτή χρηματοδοτείται από τους κυρίαρχους (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν, κράτη που τα βλέπει ίσως ως «προλετάρια-έθνη» για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του τριτοκοσμισμού των δεκαετιών 1960-1970, αποδέχεται επίσης το γεγονός ότι είναι η μόνη θρησκεία των φτωχών ξεχνώντας όλες τις χώρες (στη νότια Αμερική και την Αφρική), όπου τον ρόλο αυτό έχει ο Χριστιανισμός.
Είμαι επίσης έκπληκτος που ο Sand κολλάει παντού σήμερα. Είναι επειδή είναι Ισραηλινός και δικαιούται να μιλά γι 'αυτό το ζήτημα περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, ο αντιεθνικισμός του, έτσι έχει μεγαλύτερη αξία από ό, τι οποιουδήποτε άλλου;
Όσο για τη σύγκριση του μεταξύ του "Είμαι Σαρλί» και «είμαι Dieudonné», φαίνεται απλά γελοία.
Σε ένα παραπλήσιο θέμα και για την θέση του P. Stamboul, ηγέτη της UJFP (Ένωση των Εβραίων στη Γαλλία για την Ειρήνη) σου επισυνάπτω ένα από τα πρόσφατα άρθρα του με τίτλο "Το Ισραήλ εναντίον των Εβραίων."
Καλησπέρα σε όλους,
Το κείμενο του Pierre Stambul που πέρασε ο Georges (στον κατάλογο «soubis») δεν φαίνεται να έχει προκαλέσει αντίδραση. Ως εκ τούτου, παίρνω την ευθύνη έστω κι αν το θέμα δεν είναι άμεσα στην ημερήσια διάταξη της επόμενης συνεδρίασης, επειδή αισθάνομαι βαθύτατα τον επείγοντα χαρακτήρα της παρέμβασης σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Το κείμενο του Stambul μου φαίνεται αρκετά εμβληματικό των σημερινών θέσεων της Κομμουνιστικής Λίγκας που έγινε NPA και γενικά των αντιιμπεριαλιστικών θέσεων. Αφού υποστήριξαν εναλλακτικά την ύπαρξη ενός ενιαίου δι-εθνικού παλαιστινιακού κράτους και στην συνέχεια δύο κρατών, αυτές οι οργανώσεις και άλλες, ακόμα και στον ελευθεριακό χώρο, αυτό που είναι νέο, είναι ότι έχουν φτάσει να δεχτούν, τουλάχιστον σιωπηρώς, την ιδέα μιας πιθανότητας κατάργησης (καταστροφής;) του κράτους του Ισραήλ. Μια τοποθέτηση κάθε άλλο παρά μοναδικότητα της Γαλλίας, όπως μπορούμε να δούμε στην Αγγλία, όπου ο τροτσκισμός είναι πιο εδραιωμένος από τη Γαλλία και του οποίου κάποια κομμάτια έχουν περάσει από τις συμμαχίες με μουσουλμανικές θρησκευτικές οργανώσεις σε αντισημιτικές θέσεις. Ομοίως στην Ολλανδία. Γι αυτές τις δύο χώρες ανατρέξτε στα κείμενα του περιοδικού NPNF.
Παρόμοια είναι και η περίπτωση της Γερμανίας και στο βαθμό που αναπτύχθηκε ένα αντι-γερμανικό κίνημα με αφετηρία την επανένωση της Γερμανίας ενάντια σ’ ένα αντιιμπεριαλιστικό πλαίσιο με αντισημιτική χροιά και σε κάθε περίπτωση θεμελιωδώς αντισιωνιστικό. Δεν πρόκειται εδώ να επανοικειοποιηθούμε τα στοιχεία αυτού του ρεύματος, ακόμα και αν ένας από τους ηγέτες του (ο Jochen Bruhn) έγραψε στα τεύχη 2 και 3 του Temps critiques σχετικά με το ζήτημα του ένοπλου αγώνα στη Γερμανία (είναι επίσης αλήθεια ότι μια ομάδα όπως τα «Επαναστατικά κύτταρα» έφτασε, στις δράσεις της, να διαχωρίσει τους Εβραίους μεταξύ των ομήρων), αλλά να εκτιμήσουμε την έκταση του φαινομένου.
Αλλά επιστρέφουμε στον αντικρατισμό του Stamboul. Θα μπορούσε να εξηγηθεί από τις ελευθεριακές επιρροές (έγραψε μια συλλογή κειμένων σχετικά με το θέμα στο Acratie), αλλά η ουσία δεν είναι εκεί. Ο αντικρατισμός του δεν είναι εμπνευσμένος από το "ούτε Θεός ούτε Αφέντης" που ισχύει για όλα τα κράτη ανεξαιρέτως απ’ όσο ξέρω, αλλά απευθύνεται μόνο σ’ αυτό το ένα κράτος (και υποτίθεται το «Μεγάλο Σατανά» ) απαλλάσσοντας έτσι τους ιορδανούς, αιγύπτιους, λιβανέζους, σύριους και άλλους ιρακινούς ηγέτες και σήμερα τους παλαιστίνιους, όπως και τις χώρες του Κόλπου από κάθε ευθύνη για το παλαιστινιακό "ζήτημα" και τη συνεχιζόμενη αποδυνάμωση της οργάνωσης της Παλαιστινιακής αντίστασης που προκαλείται από διάφορες δημόσιες καταστολές ( "Μαύρος Σεπτέμβρης") και τη δράση των μυστικών υπηρεσιών των χωρών αυτών, και μέσω της βοήθειας προς τις οργανώσεις ισλαμιστών από τις αραβικές χώρες και το Ιράν, που μετέτρεψε τους στόχους ενός εθνικού αγώνα επομένως κοσμικού και υποστηριζόμενου από τους ηγέτες τόσο των χριστιανών όσο και των μουσουλμάνων σε κοινοτιστική σύγκρουση (βλέπε για παράδειγμα την σύλληψη και τον βασανισμό νέου παλαιστίνιου για την δημόσια εκδήλωση της κοσμικότητάς του, υπό τις διαταγές της Παλαιστινιακής Αρχής και τώρα πρόσφυγα στη Γαλλία όπου έχει μόλις γράψει ένα βιβλίο για τις παλαιστινιακές φυλακές εξίσου φιλόξενες με τις ισραηλινές!). Οι Ισραηλινοί πολιτικοί και οι μυστικές τους υπηρεσίες, δεν έχουν αφήσει στην τύχη την υπόθεση παίζοντας με την Χαμάς εναντίον του ΟΑΠ.
Σημειώστε ότι σε αυτό το κείμενο, ή μάλλον τη μελέτη που εκπονήθηκε από τον Stamboul, τα πάντα χρεώνονται στο Ισραήλ ή / και στον Σιωνισμό που ευθύνονται για τα πάντα ... συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού και ακόμα ότι ο σιωνισμός είχε συνάψει σύμφωνο με τον Χίτλερ (τίποτα αντιθέτως για τον Μεγάλο Μουφτή του Καΐρου που υποστήριζε ανοιχτά τους Ναζί).
Μια φράση συμπτωματική προς το τέλος: "Για να δημιουργηθεί ο νέος ισραηλινός, έπρεπε να "σκοτωθεί ο Εβραίος», αυτός που πίστευε ότι η χειραφέτησή του περνά από εκείνη της ανθρωπότητας." Απηχεί τόσο μια παράλογη νοσταλγία (όλοι οι Εβραίοι της Ανατολικής Ευρώπης δεν ήταν bundistes (σ.μ. Εβραϊκό κοσμικό σοσιαλιστικό κινήμα) και ούτως ή άλλως οι bundistes έγιναν, στην πορεία της ιστορίας και των αντιξοοτήτων, πιο μετριοπαθείς και δεν επιθυμούσαν πλέον απαραίτητα την «χειραφέτηση της ανθρωπότητας») και μια ενδοκοινοτική μνησικακία: ως εάν ο θάνατος της γίντις και των ομιλούντων γίντις να οφειλόταν στους σιωνιστές Εβραϊστές ...Το κείμενό του ψαρεύει επίσης από τις διάφορες σιωπές του για τον μουσουλμανικό αντι-Ιουδαϊσμό αιώνων, για την αντίφαση μεταξύ της αφομοίωσης των Εβραίων της Ευρώπης και της ανθεκτικότητας του μαχητικού αντισημιτισμού και στην συνέχεια γενοκτονικού, κ.λπ.
Όπως και ο Hazan με άλλο τρόπο, αυτός
ο ηγέτης του UJFP προσπάθησε να κερδίσει τους διανοούμενους "γάλλους επαναστάτες
Εβραίους" για τον Σκοπό του. Δεδομένου ότι υπάρχει δεξιά ταυτότητα στην
«εβραϊκή κοινότητα», πιστεύει ότι είναι χρήσιμο να δημιουργηθεί μια ενοποιημένη
ταυτότητα αντιιμπεριαλιστική και αντισιωνιστική διαμορφωμένη από τους Εβραίους της
άκρας αριστεράς που έχουν γίνει σήμερα ισχνή μειοψηφία.
Προσπάθεια εντελώς τεχνητή, αδύναμη και μια απλή νοσταλγία για τις ημέρες των
Μαρξ, Τρότσκι, Φρόιντ, Arendt, Adorno, των μεγάλων προσωπικοτήτων της εβραϊκής
διανόησης.
Αυτός ο υφέρπων ελιτισμός που δίνει την εντύπωση ότι όλοι οι Εβραίοι είναι πάντα μεγάλοι διανοούμενοι και αριστεροί διανοούμενοι, μια ιδέα που διαψεύδεται από τα ίδια τα γεγονότα κατά την εποχή της yiddishland, πόσο μάλλον σήμερα, είναι επίσης σύμπτωμα της κοινωνικής του θέσης και του στάτους του ως αληθινού Εβραίου του "εκλεκτού λαού". Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να σκεφτεί ότι οι Εβραίοι μπορεί να είναι κυριαρχούμενοι γιατί μειώθηκαν σε μια ασήμαντη μειονότητα στις περισσότερες χώρες και ως εκ τούτου είναι και πάλι οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και, επομένως, τα θύματα του ρατσισμού. Για αυτόν ένας κυριαρχούμενος είναι ένας μουσουλμάνος (το λέει με σαφήνεια στο κείμενο του) και επομένως δεν μπορεί να είναι Εβραίος. Για να υπερασπιστεί τον πολιτικό σκοπό του πέφτει στην ίδια παγίδα με τον Μαρξ ουσιοποιόντας τον Εβραίο συγχέοντας αρχικά την θρησκεία με τον λαό (λογικό για τον Sand καθώς ο εβραϊκός λαός εφευρέθηκε, αλλά ασυνεπές για τον Stamboul, καθώς αν δεν υπάρχει εβραϊκός λαός γιατί οι κοσμικοί και «επαναστάτες» "Εβραίοι", θα πάρουν συγκεκριμένη θέση για το θέμα αυτό;) και, στη συνέχεια, αντλώντας το συμπέρασμα ότι ο Εβραίος είναι το χρήμα. Ένα συμπέρασμα που ο Fofana δεν έβγαλε από το μυαλό του, στο προάστιό του, όταν απήγαγε και στη συνέχεια εκτέλεσε τον Halimi.
Επιπλέον, όλη η εξέλιξη του κειμένου του, είναι ασυνεπής, αν όλοι οι Εβραίοι, επειδή οι Εβραίοι και όχι μόνο το Ισραήλ είναι στο στρατόπεδο των κυρίαρχων, το γεγονός του να είναι κάποιος διανοούμενος / επαναστάτης Εβραίος δεν τον θέτει στο στρατόπεδο των κυριαρχούμενων αλλά απλά και οριακά στο στρατόπεδο εκείνων που αγωνίζονται ενάντια στην κυριαρχία.
JW
Την 04/02/2015
Philippe,
Καθώς διάβαζα τον Χέγκελ και τον Μαρξ τους τελευταίους μήνες στο πλαίσιο της αλληλογραφίας στο blog μας με αφορμή το ζήτημα της ορθολογικότητας και στην πορεία έπεσα πάνω σε αποσπάσματα του Μαρξ για τη θρησκεία, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας αυτές τις σκέψεις.
Ξέρετε το απόσπασμα της Κριτικής της Φιλοσοφίας του Δικαίου του Χέγκελ (p.49-50, Spartacus): " Η θρησκευτική καχεξία είναι, κατά ένα μέρος, η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, η διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική καχεξία. Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ’ όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λάου. Η κατάργηση της θρησκείας ως απατηλής ευτυχίας του ανθρώπου είναι η προϋπόθεση για την πραγματική ευτυχία του. "
Ως εκ τούτου, πρέπει να κατανοήσουμε το ρόλο της θρησκείας για τα άτομα που ζουν σε άθλιες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Αυτό συμβαίνει σε πολλούς μετανάστες, αλλά όχι μόνο, σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Όμως αυτό αξίζει πολλά σχόλια:
Ο Μαρξ δεν λέει μόνο ότι χρειάζεται δούμε και να καταλάβουμε, λέει ότι πρέπει να κάνουμε κριτική αυτής της θρησκείας. Δεν λέει ότι «θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί", δεν λέει ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε με σεβασμό τις πεποιθήσεις των φτωχών. Δεν αναφέρει ότι υπάρχουν καλύτερες ή λιγότερο χειρότερες θρησκείες (αν και στο εβραϊκό ζήτημα ... και με γενικό τρόπο η «προτίμησή» του πάει προς τον Προτεσταντισμό, στην πραγματικότητα ο Μαξ Βέμπερ δεν ανακάλυψε τίποτα), ενώ η άκρα αριστερά και ακόμα και η υπεραριστερά έχουν επιλέξει την καλή θρησκεία τους (Ισλάμ), το οποίο επίσης είναι ένα σημάδι ότι έχουν εγκαταλείψει τον διαλεκτικό υλισμό και/ή βρίσκονται ακόμη στο παραλήρημά τους σχετικά με την «παρακμή» του καπιταλισμού.
Όσο για τον Carsten Juhl, στο άρθρο που μου έστειλες, βρίσκει έναν τρόπο να διακρίνει μέσα στον ίδιο τον Προτεσταντισμό, τον καλό Καλβινισμό από τον κακό Λουθηρανισμό... από την σκοπιά του κεφαλαίου, αλλά από τη σκοπιά της κομμουνιστικής επανάστασης υπάρχει καλός προτεσταντισμός και καλή θρησκεία; Έπρεπε επομένως, τουλάχιστον, να θέσει το ζήτημα της θρησκείας απ’ αυτή την άποψη, όπως έκανε το περιοδικό Invariance.
Επιπλέον, σ’ ένα κοντινό χωρίο, ο Μαρξ λέει στην ίδια παράγραφο ότι στη Γερμανία η κριτική της θρησκείας έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί αλλά ταυτόχρονα ότι η κριτική της θρησκείας είναι έτσι έμμεσα ο αγώνας ενάντια στον κόσμο. Τι καταλάβετε; Ότι η κριτική αυτή είναι αυτονόητη κοινή βάση, αλλά δεν είναι το κρίσιμο σημείο, επειδή μπορούν να στραφούν σε άλλες μορφές αλλοτρίωσης; Δεν υπάρχει αμφιβολία αν υιοθετήσουμε την προοδευτική προσέγγιση του χρόνου, αλλά σήμερα η θρησκεία δεν είναι μόνο μια πεποίθηση. Παραμένει τόσο μεταξύ των πλουσίων όσο και μεταξύ των φτωχών και μόνο η χρήση που κάνουν είναι διαφορετική.
Με βάση αυτά που έχουμε ήδη πει, οι μαρξιστές – ακόμα και αυτοί ποι παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον - έχουν εγκαταλείψει οποιαδήποτε κριτική της θρησκείας, δεδομένου ότι αυτή υποτίθεται ότι θα πέσει σαν ώριμο φρούτο από το δέντρο. Σε αυτό προστίθεται το γεγονός ότι γι 'αυτούς, μια ιδεολογική πάλη ενάντια στη θρησκεία θα ήταν αυταπάτη. Έτσι, για τον Πάνεκουκ (op. cit, p.39-40.): «Ο αστικός υλισμός θα θριαμβεύσει [της Θρησκείας]. Όμως δεν μπορεί να καταστραφεί μια αντίληψη που γεννήθηκε από την κοινωνική ζωή χωρίς επιχειρήματα, αυτός ο τρόπος δράσης σημαίνει ότι σε μια δεδομένη άποψη αντιτίθεται μια άλλη άποψη, ή εναντίον οποιουδήποτε επιχειρήματος μπορεί κανείς να βρει πάντα ένα αντεπιχείρημα. Μια δεδομένη αντίληψη δεν μπορεί να εξαλειφθεί παρά μόνο αφού αποκαλύψουμε ποιες αιτίες και ποιές συνθήκες την κάνουν απαραίτητη και δείξουμε ότι οι συνθήκες αυτές είναι παροδικές. " Και καταλήγει λέγοντας περίπου: Αυτός είναι ο λόγος που η διάψευση της θρησκείας από τις φυσικές επιστήμες είναι μάταια. Από την άποψη αυτή μπορούμε να του δώσουμε δίκιο αν κοιτάξουμε την πρόσφατη εξέλιξη των κυρίαρχων ή των αναδυόμενων ιδεών, όπως μπορεί να δει κανείς σήμερα, τόσο στο γεγονός ότι στις ΗΠΑ, χώρα εμβληματική του κεφαλαίου και της τεχνοεπιστήμης οι θεωρίες των δημιουργιστών είναι ένα χτύπημα, όσο και στο ότι μεταξύ των τεχνικών των ισλαμικών ομάδων υπάρχουν πολλοί φοιτητές που έχουν ακολουθήσει θετικές επιστήμες.
Για τον Πάνεκουκ επομένως, ο αστικός υλισμός, αδυνατεί να εξαλείψει τη θρησκεία. Είχε δίκιο σε αυτό το σημείο, αλλά δεν εισήλθε ως τις ρίζες των θρησκειών, πίστευε ότι ο ιστορικός υλισμός θα πετύχει όπου ο πρώτος απέτυχε. Όσον αφορά την ΕΣΣΔ, και ακόμη μέσα από την θεώρηση μιας διπλής επανάστασης της αριστεράς και του Πάνεκουκ θα μπορούσε να εκτιμηθεί η αντίσταση της Ορθόδοξης θρησκείας και η αναβίωσή της στη Ρωσία του Πούτιν.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή η παραμέληση του ζητήματος της θρησκείας με το πρόσχημα ότι δεν μπορούμε να αγωνιστούμε κατά της θρησκείας μέσω άλλων επιχειρημάτων και επειδή εφησυχάζουμε από τη γλυκιά βεβαιότητα από την πορεία και την κατεύθυνση της ιστορίας και του εξορθολογισμού του κόσμου, όχι μόνο θα στερέψει τις θεωρητικές πηγές της κριτικής της, αλλά θα οδηγήσει σε πανικό μπροστά στην πρόσφατη αναζωπύρωσή της ή στις αφελείς και ευκαιριακές πρακτικές που γνωρίζουμε. Παράλληλα και ακόμη εξαιτίας αυτού, αφήνεται το πεδίο ανοιχτό μόνο στο ρεπουμπλικανικό και κοσμικό αντεπιχείρημα γύρω από την θεωρία του έθνους-κράτους που αποδίδει το πρόβλημα στον τομέα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, στην οποία οι μαρξιστές βλέπουν μόνο μια αστική απάντηση.
Ωστόσο, από το 1980, οι περισσότεροι «επαναστάτες» ή «ριζοσπάστες» εκπλήσσονται από την επιστροφή της θρησκείας. Πράγματι, για αυτούς ήταν ένα ζήτημα διευθετημένο, δεδομένου ότι η πρόοδος των συνειδήσεων θα είχε ως αποτέλεσμα καμία τάξη να μην την έχει πλέον ανάγκη (βλέπε σημείωση 1 και την θέση του Πάνεκουκ). Η αστική τάξη είναι πολύ «επαναστατική» για να την επικαλεστεί αφού ξεκίνησε ένα τεράστιο κίνημα για την αποδόμηση των κανόνων και των ταμπού πάνω στο μοντέλο της ευελιξίας και της ρευστότητας των αντικειμένων και των υποκειμένων, και η εργατική τάξη είναι πάρα πολύ συνειδητή για να αφεθεί να ξεγελαστεί (βλέπε π.χ. όλους τους αριστερούς κοινωνιολόγους που βλέπουν στα επαγγελματικά και θεαματικά σύγχρονα σπορ ένα νέο όπιο του λαού).
Η θρησκεία δεν θα μπορούσε πλέον να είναι μια επιβίωση εν αναμονή της τελικής μεγάλης κλωτσιάς στον κώλο από την ιστορική κίνηση.
Στην πραγματικότητα, είναι πάντα η ίδια πίστη στην πρόοδο και στο διαλεκτικό υλισμό η οποία κάνει τα πάντα να μπορούν να ξεπεραστούν ή να πεθάνουν, εκτός από την ταξική πάλη. Οτιδήποτε εξακολουθεί να υφίσταται δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ως ένα λείψανο μιας πεποίθησης ή μιας ιδέας.
Εδώ υπάρχουν δύο πολύ κοινά λάθη:
Το πρώτο είναι να σκεφτόμαστε τις θρησκείες, κυρίως με όρους πίστης και όχι ισχύος. Ωστόσο, τα ιστορικά παραδείγματα έχουν δείξει την ισχύ που μπορούν να αντιπροσωπεύουν οι θρησκευτικοί θεσμοί στην πορεία της ιστορίας (Σταυροφορίες, θρησκευτικοί πόλεμοι, Προτεσταντισμός και καπιταλιστική ηθική, κτλ), αλλά με το σκεπτικό ότι η χριστιανική θρησκεία είναι σε μεγάλο βαθμό εκκοσμικευμένη ξεχάσαμε την τρέχουσα ικανότητα παρέμβασής της ( «Θεωρίες της απελευθέρωσης» χθες στη νότια Αμερική, ευαγγελικές αιρέσεις σήμερα σε όλο τον κόσμο ο ρόλος των οποίων έχει σε μεγάλο βαθμό υποτιμηθεί, μαχητικός σαλαφισμός στη Μέση Ανατολή).
Ακόμη και εκτός των θρησκευτικών θεσμών και της οργανωμένης δύναμή τους, η δύναμη που αντιπροσωπεύουν οι μάζες στην τρέχουσα αναδιάρθρωση του κόσμου έχει επίσης υποτιμηθεί, παρά το σοκ που προκλήθηκε από την ιρανική επανάσταση, επειδή για τους μαρξιστές, οι μάζες δεν μπορούν παρά να είναι επαναστατικές με την προλεταριακή έννοια του όρου ή φασιστικές αν είναι παραπλανημένες, αλλά όχι οτιδήποτε άλλο απροσδιόριστο. Η πρόσφατη μόδα στην άκρα αριστερά, να αντιμετωπίζουν ως φασίστες τους τζιχαντιστές αποτελεί ένα καλό παράδειγμα αυτού του είδους της ευκολίας που τους επιτρέπει να μένουν σε αυτό που τους είναι γνωστό και να έχουν σημεία αναφοράς.
Το δεύτερο λάθος είναι να θέλουν να αντιμετωπίζουν τη θρησκεία από την οπτική της δημοκρατικής κοινωνίας και όχι της κοινότητας. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τις μάταιες νομικίστικες συζητήσεις σχετικά με το πώς μπορούμε πραγματικά να καταλάβουμε τι είναι γραμμένο στο Σύνταγμα των ΗΠΑ ή το πώς πρέπει να ερμηνευτεί και να εφαρμοστεί το γαλλικό δίκαιο του διαχωρισμού της Εκκλησίας και του κράτους και ως εκ τούτου, το πεδίο της εκκοσμίκευσης. Όλες την τοποθετούν υπό το πρίσμα μιας δημοκρατικής κοινωνίας, όταν η θρησκεία και μόνιμη παρουσία της - που διατηρήθηκε ενάντια στα υλιστικά και επιστημονικά εμπόδια - δεν είναι ακριβώς της τάξης της κοινωνίας (καπιταλιστικής ή σοσιαλιστικής, αυτόνομης ή ετερόνομης ), αλλά της τάξης της κοινότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότερες κριτικές της θρησκείας έχουν γίνει από την οπτική του Διαφωτισμού (καταπολέμηση του σκοταδισμού) ή από την οπτική μιας κριτικής της ψευδούς συνείδησης (Μαρξ και το όπιο του λαού), κριτικές που δεν υποθέτουν τόσο την ιδέα μιας εκμετάλλευσης της θρησκείας στην υπηρεσία της καθεστηκυίας τάξης όσο αυτή μιας ιδεολογικής και πολιτισμικής καθυστέρησης που μέλλει να ξεπεραστεί από την άσκηση της λογικής και την υλική ανάπτυξη που θα θέσουν τα θεμέλια για μια αληθινή συνείδηση. Η Γαλλική Δημοκρατία, από την πλευρά της, έχει παίξει το χαρτί της παρακμής της θρησκείας μπροστά στο Λόγο μέσω της ενεργού μάχης, νομικής και ιδεολογικής με στόχο να παρακαμφτεί ο κίνδυνος για την εκκολαπτόμενη δημοκρατία και στην συνέχεια να πλαισιωθεί μια συμβιβαστική λύση περιορισμού της θρησκείας στην ιδιωτική σφαίρα . Αυτή η "λύση" σημαίνει ένα διαχωρισμό μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και της δημόσιας σφαίρας με την υπεροχή της δεύτερης μέσω της εικόνας του πολίτη. Μια λύση που θα υιοθετήσει ο Χέγκελ και μετέπειτα ο Μαρξ και στο εβραϊκό ζήτημα. Αυτός ο διαχωρισμός, αν δεν είναι ένα πρόβλημα για τις προτεσταντικές χώρες και μπορεί κανείς να τον φανταστεί σε μια κατά κύριο λόγο Καθολική χώρα (με τις δυσκολίες που γνωρίζουμε, εκτός από τη Γαλλία και όπως μας δείχνεί και πάλι σήμερα το Καθολικό λόμπι του πολωνικού κράτους εντός της ΕΕ), είναι σχεδόν απαράδεκτη για χώρες κυρίαρχα ορθόδοξες, Μουσουλμανικές ή Εβραϊκές.
Ξεπέρασμα ή ενσωμάτωση των αντιφάσεων;
Σ’ αυτό το σημείο μπορούμε να παρεμβάλουμε την αντίληψή μας για την ενσωμάτωση (βλέπε J. Guigou). Ο ιστορικός υλισμός και μια μηχανιστική διαλεκτική πίστευαν στην "υπέρβαση" αυτών που αποκαλούμε στο Temps critiques, προγονικές αντιφάσεις, δηλαδή αυτές που η κύρια αντίφαση κεφαλαίου / εργασίας υποτίθεται ότι είχε αφήσει στην άκρη του δρόμου κατά την ανάπτυξή της. Όμως από τη στιγμή που αυτή η κύρια αντίφαση έχει εξαντλήσει τον ταξικό χαρακτήρα της - το οποία δεν σημαίνει τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα της γενικότερα - ήταν «φυσικό» οι παλιές αντιφάσεις να επανεμφανιστούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο:
- Αυτές της σχέσης με την εξωτερική φύση, αλλά δεν του θέματος εδώ.
- Αυτές της σχέσης «προς την εσωτερική φύση» μεταξύ άλλων των σχέσεων ανδρών / γυναικών, των σχέσεων μεταξύ γενεών που στερούνται σήμερα κοινά σημεία αναφοράς.
- Και τέλος, εκείνες της σχέσης ατόμου / κοινότητας που περιλαμβάνει το θρησκευτικό ζήτημα.
Μπορούμε να επεκτείνουμε αυτό στο ζήτημα των ταυτοτήτων. Στις φτωχογειτονιές σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν Ζουλού, ινδιάνοι ή Αφροαμερικάνοι, και όχι προλετάριοι. Η αγανάκτηση και εξέγερση που μας προκαλούν όλα αυτά δεν πρέπει να είναι στο όνομα των οικουμενικών ανθρωπιστικών αξιών και μόνο, θα ήταν μια αμυντική αντίδραση, αλλά στο όνομα του από-κοινού της ανθρωπότητας και στην προοπτική της ανθρώπινης κοινότητας. Ωστόσο, παράλληλα με την επιστροφή του θρησκευτικού ζητήματος έχουμε, επίσης, την επιστροφή του λαϊκισμού ως λανθασμένη μορφή της τάσης άτομου / κοινότητας. Επιτίθεται στο κράτος, διότι αυτονομείται από το «λαό» και δεν τον αντιπροσωπεύει πλέον, αλλά διατηρεί το έθνος, στο βαθμό που, αντιθέτως, αυτό είναι αδιαχώριστο από το «λαό». Στην πραγματικότητα, αντιπροσωπεύει το φανταστικό πλαίσιο της αντίστασης (την ταυτότητα, το «εθνικό αφήγημα") ενάντια στην αφαίρεση μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, όταν κάθε άλλη προοπτική φαίνεται να έχει εξαφανιστεί. Θα αφεθεί επομένως η ανθρώπινη κοινότητα να μειωθεί στις ταυτότητες και τις κοινότητες.
Πολλά άτομα που δηλώνουν «αριστερά», δεν ασκούν κριτική στη θρησκεία, αλλά αναπτύσσουν κοινωνικο-πολιτικές εξηγήσεις που επιτρέπουν την υλοποίηση στρατηγικών παρέμβασης που τους επιτρέπουν να διατηρούν τη θέση τους στους αγώνες, και εν ανάγκη κάνουν θεωρητικές επικαιροποιήσεις ή ακόμα και συμβιβασμούς με τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις οργανώσεων πολιτικο-θρησκευτικών ή "ιθαγενών (indigiénistes)" ή με ρατσιστικές τάσεις.
Ωστόσο, αυτό που επείγει είναι να αναγνωρίσουμε ότι η επανεμφάνιση της θρησκείας, είτε στην ατομικιστική μορφή της στους αγγλοσάξονες είτε στην κοινοτιστική της μορφή στους Εβραίους ή τους μουσουλμάνους είναι επίσης το προϊόν της ήττας του μαρξισμού ( και του εθνικισμού σε χώρες που ανήκουν στον λεγόμενο Τρίτο κόσμο).
Πρέπει να αναλάβουμε δράση προκειμένου να ξαναθέσουμε το ζήτημα της επανάστασης με τίτλο ανθρώπινο και, ως εκ τούτου το ζήτημα της ανθρώπινης κοινότητας.
JW
